The Flipped Classroom ou a clase ao revés é un "modelo pedagóxico que transfire o traballo de determinados procesos de aprendizaxe fóra da aula e utiliza o tempo de clase, xunto coa experiencia do docente, para facilitar e potenciar outros procesos de adquisición e práctica de coñecementos dentro da aula".

Polo tanto, a clase ao revés ou flipped classroom non é unha ferramenta nin unha tecnoloxía, senón un modo de traballar cos alumnos que facilita a súa aprendizaxe dun modo personalizado: o centro da aprendizaxe é sempre o alumno coas súas necesidades e non as ferramentas ou os coñecementos.

Así, a clase ao revés permite personalizar a aprendizaxe, xa que o contido básico é estudado na casa con materiais achegados polo profesor mentres que o tempo de clase se inviste en crear a través da práctica, reflexionar e comprender de xeito formativo e individualizado para cada alumno.

É posible que xa esteas flippeando a túa clase, pero non o chamases así, polo que a través deste post poderás concretar se o teu modelo de traballo é flipped classroom.

A clase ao revés libera o tempo na aula para realizar tarefas e actividades participativas permitindo ao profesor centrarse na reflexión e creación a través da práctica que, ademais, facilita a avaliación.

Se a clase se flippea axeitadamente, para o que é necesario escoitar os alumnos e os seus resultados, esta metodoloxía permite ademais:

• participación activa do alumnado na súa propia aprendizaxe
• personalización do método ás necesidades e ritmos de cada persoa
• igualdade de todos os estudantes
• integración das familias nos procesos de aprendizaxe en tanto que os resultados poden ser visibles e compartidos con todos
• avaliación e resolución de dúbidas en tempo real
• motivación extra do alumnado
• mellor aproveitamento do tempo dedicado na aula e na casa
• adecuación do proceso de aprendizaxe á resolución de problemas

Investir o tempo das actividades é unha tarefa constante que permite coñecer o alumno dun xeito integral e máis completa.

Innovación

A innovación desta metodoloxía vén dada polo investimento da dedicación horaria ás actividades. A tecnoloxía é a ferramenta que facilita este proceso, pero debe adecuarse ao propio cambio de método. Cada alumno é diferente polo que cada clase ao revés tamén o será, permitindo así a igualdade participativa de todos os estudantes.

Nesta metodoloxía de aprendizaxe trabállanse na casa os elementos teóricos ou pasivos para chegar á clase cunha base de coñecemento que permite ao profesor realizar actividades de práctica, de avaliación formativa ou de análise de coñecementos.

Para esas actividades na casa é necesario que o profesor achegue os contidos ao alumno, polo que se converte ou ben nun curador de contido ou nun creador de contido propio:

• Curador de contido: selecciona contidos creados por outros e de libre uso (ou cos seus permisos de utilización) que se axustan aos coñecementos que quere que os alumnos adquiran.

• Creador de contido: crea contido propio e específico para os coñecementos e as necesidades dos alumnos da súa aula. En ambos os dous casos, as ferramentas mencionadas anteriormente son as mesmas, se ben existen tecnoloxías específicas para a creación de contido.

En canto ás ferramentas utilizadas para as actividades na casa, son múltiples, aínda que o vídeo é un dos elementos máis utilizados. A través de YouTube (ou da súa canle específica analizada por materias YouTube Edu), Vimeo, TED ou de MOOC específicos, proporciónase contido audiovisual ao alumno que contén a teoría fundamental dos coñecementos que necesita aprender para practicar na aula. Recoméndase que os vídeos non sexan de máis de 15 minutos e sexan amenos e mesmo interactivos.

Tamén se pode estudar a través de documentos online e mesmo, por que non, offline, que poden estar compartidos en Slideshare (plataforma para compartir presentacións) ou Scribd (plataforma para compartir libros), ou un PDF interactivo con enlaces para ampliar información. Neste sentido, os artigos de xornais, revistas ou libros gratuítos en liña tamén poden ofrecer contido que se revise na casa para aprender coñecementos.

O profesor pode remitir este contido aos alumnos a través de xestores de aula, ámbitos virtuais de aprendizaxe (tipo Moodle), aulas virtuais das que dispoña o centro educativo ou aplicacións móbiles, pero tamén a través de documentos colaboradores que comparta cos seus alumnos, por exemplo, en Drive ou Evernote, ou con agregadores de enlaces como Delicious ou Pinterest. Así, as redes sociais poden ser elementos onde o profesor remita contido aos alumnos para ampliar información, xerar debate e mesmo resolver as dúbidas dos estudantes mentres traballan co contido teórico dende casa.

Todo este contido pode ir acompañado tamén de diferentes ferramentas didácticas segundo a interactividade que se necesite e busque (test, mapas conceptuais, debates...), o tipo de contido multimedia (incluíndo audio, imaxe ou presentacións), etc. Existe unha ferramenta para cada necesidade e, ademais, este modelo permite facer chegar contido diferenciado a cada alumno.

Este contido trasladado aos estudantes a través dun ámbito tecnolóxico, pode permitir que o profesor saiba en todo momento quen accedeu e revisou a información e, se ademais se inclúen test, preguntas ou actividades, facilitaría o profesor coñecer o grao de asimilación dos conceptos.

Tras este exercicio de aprendizaxe, o profesor na aula retoma o tema traballado na casa. Para recordar os conceptos clave realizaranse actividades prácticas que permitan asimilalos, ben en grupo ou de xeito individual. Por exemplo, pódese realizar unha avaliación inicial con ferramentas sinxelas de test (como Clicker ou Socrative), solucionar dúbidas derivadas das devanditas preguntas ou traballar a solución dun reto ou un proxecto en grupos para a súa posterior presentación e debate na aula con todos os compañeiros. Isto permitiría facer un repaso de todo o aprendido.

Webinar de Raúl Santiago en eduland.es onde se recollen, en 20 minutos, as claves dunha Flipped Classroom de xeito visual, sinxela e práctica.

Memoria de deseño dun proxecto completo de Flipped Classroom: Proxecto Flipped TIC, María del Mar Sánchez Vera, Universidade de Murcia.

100 ferramentas para inverter a túa clase, Raúl Santiago.

Repositorios de contido e comunidades sobre a clase ao revés: www.theflippedclassroom.es e www.flippedlearning.org

Repositorio de aplicacións móbiles (smartphones e comprimidos) para crear contidos.

Infografía que é flipped classroom? 2013, Jeef Dun en Edudemic

Información e acceso ao ebook "The Flipped Classroom", Dixital-text

Curso Flipped Classroom!, INTEF

The Flipped Classroom: ¿no has flipado aún?, Javier Tourón