O Visual Thinking (ou pensamento visual, en español) é unha técnica de debuxo que serve como ferramenta para ordenar e organizar ideas, contidos ou acontecementos, transformándoos en debuxos ou mapas visuais con ilustracións. Aplicado á contorna educativa, ten capacidade para enriquecer calquera metodoloxía de aprendizaxe, tanto as activas como as máis tradicionais, xa que o debuxo é unha ferramenta de comunicación universal.

"É unha técnica na que o debuxo se entende como representación visual, non como destreza artística. O realmente importante é dispoñer de recursos para poder visualizar unha idea, un concepto ou unha conversación", explica Elena Uriza, experta en Visual Thinking.

Esta técnica resulta útil para calquera que queira transmitir unha mensaxe dunha forma máis clara e, de feito, utilízase a miúdo nas empresas para a comunicación interna ou campañas de márketing. Pero tamén ten gran potencial na contorna educativa, onde supón unha vantaxe dobre. Por unha banda, preséntase o contido de estudo dunha forma atractiva, polo que aumenta o interese e a atención do alumnado para descifrar o seu significado. E, por outro, ao facer eles mesmos as súas representacións gráficas do contido, iníciase un proceso de aprendizaxe máis lenta pero máis eficaz. Isto débese a que ao traducir un contido textual ao debuxo ou viceversa son imprescindibles habilidades como o filtrado, a xestión e a organización espacial dos contidos que se deben aprender.

Clara Cordeiro, fundadora de Agora Aberta, explica no seu blogue como no pensamento visual a memoria xoga un papel fundamental cando se está procesando a información dun mapa visual, xa que sofre unha transformación: “Desde unha memoria sensorial ata unha memoria a longo prazo onde se foron tecendo contidos informacionales que nos permiten relacionar e conectar información”.

Outro beneficio do Visual Thinking é que, ao ser unha técnica que non precisa de tecnoloxía nin outros recursos (máis aló de rotuladores ou bolígrafos de cores), pódese adaptar a todas as idades e temáticas. É dicir, un mapa visual vale tanto para mostrar un itinerario discursivo dun docente nunha clase maxistral, como para que o alumnado represente, por exemplo, os acontecementos nunha novela que está a ler para lembrala mellor e poder levar a cabo unha análise máis profunda da obra despois.

Ademais, do Visual Thinking nace o ‘Vídeo Scribing’, que vén ser o mesmo, pero nun formato animado en vídeo e que permite engadir música e efectos sonoros para enriquecer o contido.

Trátase dunha técnica que está cada vez máis presente nas aulas. Para que os alumnos aprendesen a utilizar esta técnica, por exemplo, no CEIP Catalina de Palacios (Toledo), Noemí Vico e Inés Fita fixeron un taller de Visual Thinking cos nenos do último ciclo de Primaria no que descubriron trucos para debuxar caras, maneiras de resaltar textos e tipos de viñetas e frechas, entre outros.

Algúns profesores tamén deciden combinala co uso doutras ferramentas dixitais, como é o caso da profesora de Literatura Alicia Romero López, que decidiu abrir un perfil na rede social Instagram (@elhuertoliterario) para axudar aos seus alumnos de 3º de ESO a comprender contidos relacionados coa historia da Literatura. Nos seus posts, que sobe de forma periódica, condensa as características da materia en pequenos debuxos para sorprender aos seus estudantes. En ocasións, comparte o contido antes de dar a lección, para que eles mesmos tenten descifrar os mapas visuais e poder facer preguntas en clase, facendo a sesión máis interactiva.

Esta técnica tamén serve para o contido numérico. Un exemplo é o da profesora de Matemáticas Angustias Ortega, que ensina aos seus estudantes de 1º e 2º de ESO no Colexio Santa Magdalena Sofía (Palma de Mallorca) a debuxar tanto os conceptos matemáticos como os procesos para poñer en marcha na resolución de problemas. Neste caso, a docente decidiu que os mapas visuais dos alumnos fosen avaliables e que os mesmos alumnos puidesen consultalos durante os exames.

Doutra banda, na comunidade educativa tamén naceu un proxecto colaborativo chamado ‘Non me contes historias… debúxamas!’ que trata de reunir a mestres, profesores e educadores interesados en utilizar o debuxo como ferramenta para deseñar, elaborar e compartir narrativas visuais combinando palabras e imaxes. No seu blogue atópase unha multitude de ideas e poden compartir as súas experiencias co hashtag#dibujamelas

• Blog Dibújamelas
• Tabla elementos químicos dibujados
• Agorabierta: El ojo de la mente: alfabetización visual
• [VIDEO] Visual Thinking - Qué es, qué nos aporta, usos y aplicaciones
• Educación 3.0: Pensamiento visual: pedagogías emergentes para tiempos de confinamiento (IX)
• [VIDEO] ¿Qué es el Visual Thinking? con Elena Urizar
• CEIP Catalina de Palacios: Técnicas de estudio con Visual Thinking