Personalizar e adaptar a aprendizaxe ás necesidades dos estudantes é o principal obxectivo das paisaxes de aprendizaxe, unha ferramenta pedagóxica aplicable para todos os niveis educativos que representa de forma visual unha materia ou parte dela. Nas paisaxes de aprendizaxe toman relevancia as Intelixencias Múltiples do psicólogo Howard Gardner asociadas a distintas habilidades cognitivas do ser humano; a Taxonomía de Bloom, unha ferramenta de aprendizaxe dividida en seis niveis (lembrar, comprender, aplicar, analizar, avaliar e crear) e que permite aos docentes avaliar o progreso dos alumnos a través dos citados elementos cognitivos; e tamén diferentes metodoloxías activas, como o Visual Thinking, a aprendizaxe cooperativa, o Design Thinking ou a gamificación, entre outras.

Ao tratarse dunha representación visual dunha materia ou contido, as paisaxes de aprendizaxe teñen unha aparencia similar á dunha páxina web, que se pode persoalizar e á que se poden engadir ligazóns a páxinas, vídeos, podcasts ou recursos. Para os estudantes é unha especie de ‘escenario’ no que atoparán distintas actividades (algunhas delas gamificadas), todas elas fiadas a través dunha historia ou relato, e que teñen vinculación tanto ás oito Intelixencias Múltiples de Gardner, ao método aplicado na Taxonomía de Bloom como ás diversas metodoloxías activas que o profesorado queira aplicar.

Oportunidades na aula

O escenario representado na paisaxe de aprendizaxe pode contar coas mesmas actividades para todos os estudantes ou con distintos itinerarios a escoller.  Deste xeito, os beneficios de utilizar esta ferramenta céntranse no fomento da autonomía dos estudantes, pero tamén no impulso da imaxinación e motivación por avanzar na paisaxe de aprendizaxe.

Pero, como se crea unha paisaxe de aprendizaxe desde cero? A forma máis sinxela de levalo a cabo é co apoio dunha matriz como esta, un documento dividido en 48 casas, que conta no seu parte superior coas oito Intelixencias Múltiples e no seu lado esquerdo cos seis niveles da Taxonomía de Bloom. Nas casas hai que incluír os contidos (propios do currículo) que formarán parte da paisaxe de aprendizaxe, é dicir, as actividades que terán que realizar os estudantes. Á súa vez, os contidos poden ser obrigatorios, opcionais ou de reforzo.

Un exemplo: unha das actividades (estipulada como obrigatoria) traballará a intelixencia musical do alumnado e estará vinculada ao nivel ‘Crear’ da Taxonomía de Bloom. Na matriz indicarase o título da actividade, os obxectivos de aprendizaxe, o reto para resolver e o seu resultado, os materiais que teñen que utilizar, o tempo de execución da tarefa e os criterios e métodos de avaliación (rúbricas, portfolio…).

Tras contar coa base, o seguinte paso é ‘traducir’ as actividades estipuladas na matriz a un relato que formará parte da paisaxe e que é o que seguirán os estudantes. Unha maneira sinxela de crear a paisaxe é a través de Genially ou Thinglink, dous softwares para realizar presentacións animadas, xa que son moitos os docentes que crearon persoais coas que comezar a familiarizarse con esta técnica.

Aplicación

As paisaxes de aprendizaxe poden utilizarse en calquera materia e en todos os niveis educativos, pero, cales son os recursos apropiados para cada un dos niveis? No caso de Infantil pódese facer uso de cancións, pequenos vídeos ou debuxos para as actividades que aparezan na paisaxe. En Primaria, os elementos utilizados poden resultar máis interactivos co alumnado. O uso de vídeos ou imaxes coas que teñan que resolver retos ou enigmas pode ser unha opción. Por último, os recursos utilizados para o alumnado máis maior, de Secundaria e Bacharelato, tamén poden incluír unha linguaxe similar ao utilizado nas redes sociais (con Gifs, memes…) ou expoñerlle as actividades como un ‘escape room’ que resolver nun tempo determinado.

Estes son algúns dos exemplos de paisaxes de aprendizaxe para Infantil, Primaria, Secundaria e Bacharelato e que poden servir de inspiración para novos proxectos.