Cando se fala de recursos audiovisuais, o habitual é referirse a todo tipo de contidos que conteñen imaxes e son: películas, curtos, series, documentais, animacións, videotitoriais, demos, anuncios publicitarios, videoxogos... Pero teñen bastantes beneficios, máis aló do entretemento.

Aínda que a introdución deste tipo de recursos na contorna do ensino non é novo (os primeiros intentos datan dos anos 20 en Francia), é certo que na actualidade está a converterse nunha ferramenta de soporte integral para moitas estratexias pedagóxicas. Tal é así que un 83% dos docentes utilizan contidos audiovisuais na aula de maneira frecuente, de acordo cunha enquisa sobre o uso do vídeo na educación elaborada pola compañía Sony.

Este tipo de recursos son unha continua fonte de aprendizaxe: teñen capacidade de formar e informar de forma lúdica, polo que o estudante non é plenamente consciente de que está a ser educado. Desta forma, ao empregar un soporte ben coñecido polos mozos, aumentará o seu nivel de curiosidade e atención, así como a súa motivación e, mesmo, mellorarán os seus resultados académicos. O estudo ‘The State of Video in Education 2018’, elaborado pola plataforma de vídeo Kaltura, afirma que o 84% dos profesionais da educación cren que este formato mellora os resultados académicos que obteñen os estudantes. Para chegar a esta conclusión, foron consultados docentes dos cinco continentes.

Dentro da aula, os recursos audiovisuais (que poden apoiarse indistintamente en diferentes tecnoloxías e/ou metodoloxías didácticas) fomentan o rol activo por parte do estudante: ademais do visionado, terá que buscar información relacionada co tema ou, mesmo, creará proxectos relacionados coa actividade.

Mediante a súa proxección en clase, este tipo de contidos xera algúns beneficios como:

• Permite a transmisión de coñecementos de forma máis próxima á contorna habitual dos alumnos.
• Desenvolve o pensamento crítico.
• Fomenta a motivación e a curiosidade dos estudantes.
• Aumenta o interese cara aos contidos expostos.
• Facilitan a formación en valores universais como a amizade ou a tolerancia.
• Favorece a xeración de certos hábitos como a reflexión, a análise, a síntese ou a interpretación do alumnado.

Aínda que existen diferentes formas de levalo á aula de maneira práctica, como con calquera outro recurso, as garantías de éxito residen en que se empregue de maneira adecuada: cun obxectivo pedagóxico e integrado dentro da programación didáctica. E é que, a través das películas, documentais, curtos, aplicacións, etc. pódense coñecer realidades que aínda que sexan familiares, se redescubren desde un ángulo diferente á vez que se adestra a capacidade de empatía, a curiosidade, ou a creatividade, entre outras.

En primeiro lugar, o docente deberá preparar unha serie de actividades que viren en torno ao mesmo obxectivo: conseguir achegar un tema concreto aos estudantes a través da comprensión dun recurso audiovisual. Para iso, é moi importante elixir ben o título e ter en conta sempre a adecuación en función da idade do alumnado. Para conseguir isto, pódense establecer tres fases de traballo previo ao visionado de películas ou series.

Así, a primeira fase que terían que superar os estudantes sería a relativa ás actividades previas ao visionado: buscar toda a información relativa para contextualizar o recurso.

A segunda fase chegaría durante a proxección, tempo no que o docente ofrecerá os elementos necesarios para a correcta comprensión.

E, por último, unha vez acabada, chegaría a terceira fase: un debate sobre a impresión de cada estudante para contrapoñer ideas.

Este tipo de contidos pódense empezar a traballar en todos os niveis educativos ( Infantil, Primaria, Secundaria, Formación Profesional ... ).

Por exemplo, empezando por Infantil: adecuando os contidos e os tempos de atención destes estudantes, pódese traballar a canle visual ou o auditivo, entre outros. Estes dous trabállanse durante a visualización, pero despois dela pódense realizar actividades como bailar ao ritmo da banda sonora ou interpretando de forma corporal diferentes escenas que nos poden axudar a traballar, por exemplo, a canle kinestésico.

Algunhas iniciativas interesantes no emprego do audiovisual en educación:

Un exemplo é o de Abel Granell, profesor de filosofía do IES Orden de Santiago de Horcajo de Santiago (Cuenca), recorre ás películas para explicar distintos temas abordados na materia: Kamikaze para tratar a identidade en 4º de ESO ou Invictus para abordar a tolerancia; e Altamira para explicar a teoría evolutiva e a filogénesis en 1º de Bacharelato. Non é o único exemplo. Nin os únicos niveis educativos nos que resulta interesante.

No CEIP Teleno, un colexio Público Bilingüe situado na localidade de #La Bañeza (León), relacionaron este tipo de contidos co seu plan lector de Primaria “Emociónome, Emociónasche", centrado nas emocións e sentimentos. Grazas á colaboración de Aulafilm e o seu proxecto de cineclubs escolares, posto en marcha xunto coa Consellería de Educación de Castela e León, puideron visionar a película do libro que están a ler, "El Principito", así como outras nas que se transmiten valores de amizade, solidariedade, traballo en equipo, coidado da natureza e o medio ambiente… Daquela, aproveitaron o Día da Paz para traballar eses valores, crearon murais, aprenderon vocabulario específico, recibiron a visita dun actor profesional… e, mesmo, puideron traballar as bandas sonoras na clase de música.

Existen varias iniciativas deste tipo postas en marcha en distintas comunidades autónomas nas que se ofrecen aos docentes os recursos necesarios para levar ás aulas contidos audiovisuais apoiados sempre nunha proposta pedagóxica: Film Club en Cataluña é outra delas, que ofrece curtametraxes e escenas de películas con programacións didácticas.

Artigo o uso do vídeo en educación. De EDUCACIÓN 3.0

Perspectivas 2015: El uso del audiovisual en las aulas. De aulaPlaneta.

Artigo de Aikaeducación.

O vídeo na aula: aplicacións e referencias. InspiraTICs.

Proxecto "Curtas Inma". CPR La Inmaculada - La Salle (Santiago de Compostela).

"Videoxogo ecolóxico" creado con Scratch por alumnos do CEIP de Barouta, Ames (A Coruña).