A tecnoloxía pode facilitar a formación integral do alumnado en todas as etapas educativas, aínda que é certo que, especialmente en Secundaria, permite dar un salto maior de espectador a creador de tecnoloxía. A formación dixital e tecnolóxica desde a creación dos propios elementos TIC pode realizarse a través da programación, a robótica, a creatividade a través de fotografía, de elemento audiovisual ou de texto, do desenvolvemento de aplicacións e webs, etc.

O alumnado de secundaria posúe uns coñecementos científicos e lóxico-matemáticos que permiten ser utilizados para dar un paso máis aló na tecnoloxía desde o constructivismo, é dicir, que o propio alumno xera a súa propia aprendizaxe a través da práctica e da metodoloxía proba-erro. Ademais, isto relaciónase directamente coa aprendizaxe significativa, isto é, aproveita os coñecementos propios previos para, desde eles, impulsar a aprendizaxe doutros novos.

Doutra banda, nestas idades, as e os adolescentes utilizan de maneira especialmente activaredes sociais e smartphones conectados a múltiples aplicacións, o que permite que sexa aproveitado na aula tanto desde o punto de vista dos coñecementos curriculares, como da seguridade e a competencia dixital. 

É probable que moitos proxectos que xa esteas a realizar sexan innovadores no uso das TIC, lembra que en ocasións simplemente é necesario pararse a identificalos. A continuación dámosvos varias ideas ou propostas:

1. Programación con Scratch ou robótica: crear historias, animacións, videoxogos... a través de programación.
2. Desenvolvemento de apps: grazas a ferramentas como App Inventor é posible desenvolver as aplicacións que os alumnos están afeitos utilizar. Facemos unha aplicación do cole? Da nosa cidade? Dunha visita guiada que imos realizar nunha saída cultural?
3. Desenvolvemento de webs: a mesma idea que no caso anterior por que non permitir que sexan elas e eles quen desenvolva a súa propia web? En ocasións limitamos aos estudantes con presentacións en Power Point ou Prezi, pero tamén poden, por que non, realizar os seus traballos directamente online.
4. Creación dun programa de radio ou televisión: unha proposta de aprendizaxe transversal que vos propoñiamos este verán no que traballar coñecementos curriculares, así como o desenvolvemento de vídeo, lingua, expresión oral, creatividade audiovisual, etc.
5. Converterse en social media manager e community manager do colexio: por que non deixar que comuniquen os protagonistas da educación a súa experiencia de aprendizaxe?
6. Aprendizaxe-servizo no barrio: xerar un proxecto educativo con tecnoloxía baseado nunha necesidade real da contorna local como o club de xubilados, a gardería, o parque, o concello? aprender a solucionar unha necesidade real!
7. Creación dos seus libros dixitais: a tecnoloxía permite que os nosos estudantes utilicen libros online, pero tamén que os cren, o que permite deixar coñecemento en herdanza para os seguintes alumnos, así como compartilo e melloralo.
8. Titores dixitais: os estudantes de Secundaria poden formar e tutorizar aos estudantes de Primaria. Isto aumenta a súa responsabilidade e, por tanto, permite reflexionar sobre o uso que eles fan da tecnoloxía para poder transmitir a información aos máis pequenos.
9. Procura de emprego, prácticas, proxectos...: por que non traballar na aula a procura de emprego, aínda que sexa ficticia, ou a creación de empresas? Realizar unha práctica real permite adquirir competencias que poucos anos despois necesitarán utilizar.
10. Comercio solidario dixital: vivimos afeitos realizar comercios solidarios de maneira física, pero podemos complementalos coa versión online. Isto permite traballar a seguridade nas compras, a comparación de prezo, ferramentas de márketing e venda, etc.

EXTRA: Organizadores e comunicadores de eventos, viaxes ou equipos deportivos do centro escolar: mencionabámolo ao falar do uso de mapas, e sen dúbida, xa que a escola adoita ser un lugar habitual de eventos da comunidade educativa. Permitamos que organicen e coordinen as actividades para que aprendan a buscar na internet, a atopar, a tomar eleccións, a comparar información, a citar fontes, etc.

Por suposto, non debes esquecer a oportunidade das TIC na avaliación do alumnado, xa que como docente podes utilizar diferentes modos de recollida de información, test online, gamificación, etc.

Que fan outros profesores

A web escuelatic.es recolle un gran número de ligazóns agrupadas en actividades temáticas en áreas sociolingüísticas, científicotecnológicas e artísticas para poder desenvolver exemplos concretos.

Existen proxectos científicos que permiten aos estudantes compartir retos ou desafíos con outros estudantes de diferentes comunidades autónomas a través das TIC, por exemplo, STEMbyme ou o concurso para investigadores esdelibro.es.   

Un proxecto transversal que implica tanto a docentes como a estudantes de diversas etapas é a televisión escolar online Think1.tv do Colexio Montserrat coa que traballar as competencias que comentabamos anteriormente.

Os proxectos participantes no II Concurso Proyecta Innovación son un claro exemplo das posibilidades da tecnoloxía na aula de Secundaria (e noutras moitas). O proxecto Maker School de IES de Meaño en Pontevedra permite aos estudantes crear unha empresa solidaria onde realizan desde o deseño dos produtos ata a súa fabricación a través da impresión 3D e, por suposto, a comercialización.

En Lingua castelá podemos atopar un exemplo de proxecto dixital colaborativo en "Poesía eres tu" iniciado en Navarra que se estendeu a moitos outros centros educativos implicando a familias, estudantes e profesorado a través da creatividade, a poesía, a oralidade e as TIC, neste caso, en formato vídeo.

Dende Málaga, e dende unha vocación máis artística, o proxecto BTOY do IES Cártima permitiu implicar a toda a comunidade educativa, incluído a veciñanza, a través dunha obra de arte que levou o uso da tecnoloxía desde a investigación, creación, e difusión do proxecto.

Na web de Docentes Innovadores tamén podedes atopar unha gran cantidade de actividades específicas para Secundaria.

Existen miles de posibilidades, só é necesario saber que obxectivos perséguense e que lles pode interesar e motivar ao alumnado, sendo ese, un primeiro exercicio que podemos realizar con eles. Ánimo e a por voso proxecto TIC en Secundaria! :)

Ao longo dos últimos meses neste blogue falamos en innumerables ocasións das oportunidades das TIC na aula, pero podemos concretar algunhas ideas en cada etapa educativa:

1. Potenciar os coñecementos curriculares: matemáticas a través da programación, lingua e literatura en webs, blogues e redes sociais; ciencias con experimentos tecnolóxicos, xeografía e historia con realidade aumentada... non é tan importante o como, senón o que se desexa conseguir, que capacidades, habilidades, competencias e coñecementos desexamos que potencien.
2. Compartir e colaborar con outros centros: xa que a tecnoloxía permite crear, non se debe pechar a aprendizaxe ás catro paredes da aula, e grazas ás TIC pódese facilitar o contacto con outros centros. Ademais, a través de Internet e con ferramentas colaborativas de Google, Evernote ou mesmo de xestión de proxectos máis profesional, como Trello, a comunicación pode ser moi fluída.
3. Desenvolver a competencia dixital: a dixital, é unha das competencias que permite aos nosos alumnos estar preparados para a tecnoloxía de hoxe e a do futuro. Como afirma o Instituto Nacional de Tecnoloxía Educativa e  de Formación do Profesorado (INTEF) debe conseguirse ao finalizar o ensino obrigatorio:

"A competencia dixital é unha das 8 competencias crave que calquera mozo debe desenvolver ao finalizar o ensino obrigatorio para poder incorporarse á vida adulta de maneira satisfactoria e ser capaz de desenvolver unha aprendizaxe permanente ao longo da vida".

Nesta faceta educativa é importante facerlles conscientes de que a tecnoloxía é un medio e sempre deben pensar no obxectivo do que desexan conseguir, o para que se utilizan as TIC, e non só unha aprendizaxe meramente técnica.

1. Integración e igualdade na aula: as TIC son elementos de socialización adolescente, failles formar parte do grupo, estar en contacto cos seus amigos e coñecidos. Isto debe terse moi en conta cando se traballa en Secundaria á hora de expor actividades que permitan desenvolver a identidade dixital, por exemplo a través do uso de redes sociais, xa que permite que todas e todos, coas súas capacidades distintas, teñan as mesmas oportunidades.
2. Personalización da aprendizaxe: relacionado coa oportunidade anterior atopamos a posibilidade de personalizar a aprendizaxe. Xa que cada estudante vai construíndo os seus propios coñecementos, é el ou ela, co acompañamento do profesorado quen configura o seu ritmo, especialización, etc.
3. Responsabilidade e toma de decisións: quizá una das tarefas máis importante do docente de Secundaria é a formación en toma de decisións. Facilitar ao estudante as ferramentas necesarias para reflexionar de maneira crítica e tomar unha elección no seu día a día de maneira responsable, útil e segura.
4. Capacidade de traballo en equipo e comunicación: Sen dúbida un dos valores principais das actividades con tecnoloxía é o desenvolvemento de competencias básicas para a vida  dos nosos adolescentes como o saber traballar en equipo, algo diferente a traballar en grupo. Ademais, é importante introducir o desenvolvemento de oralidad e a capacidade de comunicación e expresión realizando, por exemplo, diferentes tipos de presentacións, en distintos escenarios e contornas e a públicos diversos.