Durante uns meses e debido á crise polo coronavirus, o profesorado e os estudantes tiveron que manter o contacto e seguir o curso académico unicamente en modo online, sen ningún tipo de contacto físico. Así mesmo, e co regreso dos estudantes ás aulas, faise necesario expor outros escenarios no caso de que a evolución da pandemia provoque un novo cambio no ensino presencial.

Combinar o ensino presencial e a virtual grazas á tecnoloxía é o que se podería definir como Blended Learning ou bLearning, unha aprendizaxe mixta ou híbrida co que os docentes poden intercalar os contidos e o traballo sobre os mesmos tanto na aula como en liña a través de metodoloxías activas -como Flipped Classroom ou clase ao revés-, o uso de aplicacións móbiles ou de aulas virtuais.

No estudo ‘Developing models and theory for blended learning research’, os expertos Charles R. Graham, Curtis Henrie e Andrew S. Gibbons, da Universidade Brigham Young de Utah (Estados Unidos), desagregan nun dos seus apartados distintas tipoloxías de implantación desta aprendizaxe mixta ou semipresencial. Destacan catro niveis: de actividade, de curso, de programa formativo e institucional.

• Actividade: en bLearning as actividades realizadas combinan aspectos presenciais coa comunicación a través de ordenador ou de distintas plataformas dixitais.
• Curso: esas actividades pódense presentar durante o curso de maneira superposta no tempo ou secuenciada.
• Programa formativo: parte do programa lévase a cabo de forma online (por exemplo, a parte inicial e final) combinándoo, á súa vez, con actividades prácticas presenciais e a creación dun itinerario en liña.
• Institucional: supón unha redución do horario presencial e unha reorganización do plan de estudos. 

A implantación do Blended Learning supón unha serie de vantaxes e beneficios para os estudantes. Para o INTEF (Instituto Nacional de Tecnoloxías Educativas e de Formación do Profesorado) o alumnado obtén un apoio ‘meditado’ por parte do profesorado no plano presencial, xa que se fai fincapé nos coñecementos previamente adquiridos no modo online, ademais de manter un contacto persoal e continuado entre o profesorado e o alumnado, que reforza a confianza do estudante.

Doutra banda, con este tipo de aprendizaxe mixta o estudante adquire un maior protagonismo na súa aprendizaxe xa que reforza a súa autonomía (ao ter que realizar parte das actividades en modo online), permite que vaia aprendendo ao seu propio ritmo grazas á flexibilidade do propio ensino e prepáraos para o seu futuro laboral xa que fomenta habilidades relacionadas coa investigación, a toma de decisións, a responsabilidade e o manexo das distintas plataformas dixitais e informáticas.

Así mesmo, para que ditas vantaxes convértanse nunha realidade é esencial ter en conta unha serie de requisitos como os que sinala o INTEF, entre os que se atopan tanto os técnicos coma os humanos:

• Un dispositivo electrónico: computadora ou portátil o suficientemente equipado a nivel técnico para poder realizar a acción formativa sen interrupcións.
• Unha plataforma tecnolóxica: unha contorna na que os estudantes dispoñan de diversos recursos como actividades e contidos online, avaliacións, foros de discusión ou ferramentas de comunicación (como o correo electrónico) para levar a cabo o proceso de aprendizaxe.
• Un equipo de titores: fundamental para guiar aos estudantes no proceso formativo como para resolver as dúbidas que vaian xurdindo.

A implantación desta aprendizaxe mixta entre os distintos niveis educativos depende, en gran medida, dos coñecementos informáticos do alumnado, da idade e da asimilación de diversas habilidades como a concentración ou a autonomía no estudo dos contidos.

Partindo desa base, a aplicación do Blended Learning no ámbito educativo pódese levar a cabo a través de metodoloxías activas, como a Flipped Classroom ou clase invertida, ou con plataformas de xestión de aprendizaxe como Moodle, entre outras.

Se a súa aplicación realízase a través da metodoloxía Flipped Classroom, os estudantes poderán visionar os contidos teóricos mediante vídeos explicativos fóra do ámbito presencial para que cando se volva a clase pregunten as dúbidas ao docente e leven a cabo actividades nas que se fomente a creatividade e a asimilación dos coñecementos. Deste xeito, foméntase a aprendizaxe cooperativa na aula e permite que o profesorado dedique máis tempo aos problemas dos estudantes.

Docentes como Rosa Liarte, profesora de Xeografía e Historia, que explica na súa web diversos modos de aplicar esta metodoloxía cos estudantes, ou Miguel Ángel Azorín, creador da app educativa Flipped Primary, son dous exemplos sobre como aplicar este tipo de aprendizaxe en distintos niveis educativos.

Doutra banda, a utilización de plataformas de xestión de aprendizaxe como Moodle permite crear unha contorna de aprendizaxe en liña con multitude de recursos para que o alumnado poida participar da súa propia aprendizaxe, autoavaliar os contidos ou comunicarse cos docentes ou os demais compañeiros. Tamén, ferramentas para o traballo colaborativo en liña como Google Docs ou de planificación de tarefas como Trello ou Asana axudan á organización do traballo neste tipo de ensino. Podes ver aquí máis ferramentas útiles.

Estudo: ‘Developing models and theory for blended learning research’ (en researchgate.net / Autores: Charles R. Graham, Curtis Henrie, y Andrew S Gibbons)

Ventajas del Blended Learning (Intef)

5 recursos para introducir el Flipped Classroom en el aula (Educacion 3.0)