ApS ou Aprendizaxe-Servizo é unha metodoloxía educativa que une o ensino ao compromiso social ou, como citan na Rede Española de Aprendizaxe-Servizo "É unha práctica educativa na cal rapaces e rapazas aprenden mentres actúan sobre necesidades reais do ámbito coa finalidade de melloralo".

Como método de ensino-aprendizaxe permite traballar competencias, habilidades, comportamentos e actitudes para a vida, sumándose aos coñecementos curriculares de cada etapa escolar. Ademais, pódese integrar noutras metodoloxías como a aprendizaxe por proxectos, blended learning ou flipped classroom.

Unha das accións de ApS máis coñecidas son os padriños de contos onde alumnos e alumnas maiores traballan co alumnado máis pequeno que está a aprender a ler no propio colexio. Se iso o levamos ao ámbito tecnolóxico podemos facer, por exemplo, que rapaces e rapazas se convertan en cibertitores e ensinen informática ou coñecementos sobre Internet a eses mesmos nenos ou a persoas maiores da residencia do barrio. Isto permite que aprendan coñecementos novos sobre a materia, pero sobre todo conceptos de seguridade en Internet, traballo en equipo, falar en público e empatía, solucionando unha necesidade do colexio ou do barrio. De feito, Álvaro Ataz, alumno de PCPI, comenta que "Ensinamos informática a persoas maiores que non tiñan nin idea. Tivemos que preparar as clases, superar os nervios ao principio, relacionarnos con persoas que poderían ser nosos avós. Ademais, a experiencia de ensinalos fíxonos comprender como se senten os profesores".

Unir ApS a tecnoloxía facilita investigar as necesidades locais neste ámbito, en ocasións pouco explorados, á par que se forma e motiva os nenos, nenas e adolescentes dende un ámbito que lles é coñecido e lles gusta. No fondo, é un modo de facer visible a positividad das TIC a través dun bo uso delas dentro da comunidade.

Outros exemplos claros de ApS é a creación de campañas locais para aumentar as doazóns ben de alimentos, de sangue, de diñeiro... Esto permite conseguir un obxectivo social como o mencionado, á par que os alumnos e alumnas aprenden coñecementos sobre cada materia (ciencias, economía, matemáticas...), poñen en práctica habilidades de traballo cooperativo e aprenden técnicas de comunicación. Neste aspecto, pódense centrar na creación de campañas online que permita facer un uso integral das TIC a través de blogs, redes sociais, vídeos, etc. que facilita, ademais, aprender a desenvolver a súa identidade dixital dun modo responsable.

Queres máis ideas? Aplica tecnoloxía a calquera das 60 buenas prácticas de Aprendizaje-Servicio que propón Zerbikas e fai un proxecto de ApS máis completo, sendo xa multidisciplinar. Por exemplo, poden os estudantes do teu cole apoiar en clase de inglés a pequenos doutra escola do barrio a través de Internet? Poderiades crear unha aplicación, por exemplo en Scratch, para que persoas con minusvalidez do colexio poidan aprender conceptos máis doadamente? E se fan un mapa dixital con todos aqueles puntos que necesiten algún arranxo no barrio como pintadas, papeleiras rotas, sinais de tráfico estragados, etc.? Quizais os e as adolescentes poden facer o blog da residencia do barrio para que consigan visibilidade e financiamento colectivo para un proxecto que necesitan? Por exemplo, no blog Solidarios, alumnos universitarios elaboran o contido audiovisual e textual sobre asociacións sociais locais.

O desenvolvemento dun proxecto de Aprendizaxe-Servizo é moi similar ao de traballo por proxectos que habitualmente moitos docentes xa utilizades, só que inclúe o espazo social dentro da ecuación e, neste caso, a través da tecnoloxía.

Este post de Fundación Telefónica en colaboración con Roser Batlle, unha das persoas referentes sobre ApS en España, ¿Cómo crear un proyecto de Aprendizaje-Servicio?, realiza un detallado repaso sobre como organizar un proxecto de ApS.

Con todo, é importante destacar os aspectos xerais que teñen que ver con este proceso:

1. Definición completa do alumnado e dos seus medios tecnolóxicos. Desenvolvendo este primeiro punto poderase entender as motivacións, intereses, actividades ou accións que xa realizan os alumnos. Ademais, procédese a relatar que tecnoloxías poden utilizar. Durante este proceso tamén se pode invitar os alumnos e alumnas a que describan aquelas accións sociais que lles interesan ou coas que se relacionan (sempre se pode descubrir que hai familiares cunha minusvalidez ou unha enfermidade, que participan de espazos deportivos, que visitan ou non a biblioteca do barrio, así como outras necesidades sociais que o docente poida coñecer).
2. Definición do proxecto. Que podemos facer segundo esas necesidades sociais e os nosos intereses coa tecnoloxía de dispoñémola? Cando o facemos? De que tempo dispoñemos? Que imos aprender con todo isto? Este proceso de definición pode ser reporteado nun blog de ApS para comezar a facer uso das TIC e permitir que estudantes se expresen e formen parte da toma de decisións.
3. Traballar coas entidades sociais. Unha vez delimitado que pódese facer hai que comezar o proceso de relación coa entidade social coa que se desexa colaborar e as persoas que a coordinan. Este punto é especialmente interesante para traballar con alumnos e alumnas a súa iniciativa, preparación dunha entrevista ou solicitude, posta en escena e falar con descoñecidos sobre o proxecto para chegar a acordos, etc.
4. Planificación. Esta fase quizais si requira unha participación máis activa para o profesorado que debe concretar a xestión e organización da actividade, definir os obxectivos e avaliación do proxecto, etc. Non obstante, a planificación pura de preparación do proxecto, execución e valoración poden traballala de xeito coordinado os e as estudantes sentíndose parte activa do seu proceso de ensino e decidindo en que parte do proceso entra cada tecnoloxía da que dispoñen. Recordade que poden utilizar programación, ferramentas de comunicación (como as redes sociais), deseño de mockups das apps que ideen, robótica educativa, realidade aumentada, mapas... sempre, por suposto, segundo as necesidades que detecten.
5. Execución ou desenvolvemento do proxecto segundo a planificación e en relación coa tecnoloxía utilizada. Non se trata de xerar expertos tecnolóxicos, senón de que aprendan a utilizar a tecnoloxía como un recurso responsable para xerar unha acción positiva. Por iso, non se trata de facer o mellor desenvolvemento tecnolóxico, senón o mellor que poidan para solucionar a necesidade.
6. Relación coa comunidade. A través das propias TIC pode que os alumnos e alumnas xa realizasen accións coa institución ou persoas ás que axudan, pero tamén é o momento de contar de xeito presencial e dixital o proxecto a todas as persoas implicadas na comunidade: familias, o colexio, todas as persoas da institución, medios locais, administración pública, outras entidades que poidan ser referencia para outros proxectos...
7. Avaliación. Segundo o planificado pedagoxicamente no punto 4 avaliarase o proxecto sen perder de vista o obxectivo real. A avaliación pode ser do profesorado ao alumnado, pero tamén á inversa e entre iguais. 

Innovación

Integrar proxectos de ApS con tecnoloxía permite non só conseguir os 10 aspectos que destaca Roser Batlle sobre esta metodoloxía, senón tamén as bondades do uso da tecnoloxía.

É importante entender que ApS non é voluntariado, posto que ten como fin a aprendizaxe de habilidades, comportamentos e coñecementos concretos. Así, se trata dunha metodoloxía de ensino-aprendizaxe, mentres que o voluntariado, a pesar de que permite aprender múltiples habilidades e comportamentos non son o fin último da súa actividade.

Ademais, a innovación provén da integración da tecnoloxía nun ámbito real no que coñecer as súas posibilidades, vantaxes e usos positivos, así como os posibles retos ou inconvenientes e como resolvelos. En todo caso, é importante traballar cos rapaces e as rapazas habilidades sobre seguridade en tecnoloxía como as 10 ideas a traballar en clase para conseguir xuntos un mellor ámbito online e, quen sabe, facer que eles as ensinen a outros tamén pode ser un bo proxecto de ApS :)

ApS. Red Española de Aprendizaje-Servicio www.aprendizajeservicio.net  e blog

Red Iberoamericana de Aprendizaje-Servicio www.clayss.org.ar/redibero.htm

Asociacion Galega de Aprendizaxe-Servizo en Facebook

Blog de Roser Batlle www.roserbatlle.net

10 razones para practicas ApS de Roser Batlle

Fundación Zerbikas aprendizaje y servicio solidario www.zerbikas.es

60 buenas prácticas de Aprendizaje-Servicio de Zerbikas