Chema Lázaro, mestre e cofundador de Niuco, lévanos neste encontro de roteiro por dúas propostas educativas diferentes no barrio de Pajarillos de Valladolid e a cidade de Madrid. Heteroxeneidade, valentía e traballo ao redor das Comunidades de Aprendizaxe é o que vemos no testemuño dos docentes destes dous centros.

Desde o centro de Valladolid, o seu director, Alberto Rodríguez, relata como empezou todo. Este docente atopou nas Comunidades de Aprendizaxe a capacidade de transformar o colexio e a realidade da exclusión social coa que o centro traballa. Ante a imposibilidade de encaixar todo iso na aula, adaptouse á contorna extraescolar. Os faladoiros dialóxicos arrincaron tamén coas familias, todo iso con axuda de voluntarios e o apoio da Universidade.

“Conseguimos que por fin a educación formal e o horario lectivo estean conectados co horario non lectivo, e crear un proxecto educativo de barrio”. Este concepto é a maior satisfacción, que pola súa banda Chema Lázaro catalogaba como Escola da Felicidade e o propio director relataba como os nenos querían volver ao colexio aínda en vacacións.

Nun barrio de Madrid, o Colexio Irlandesas traballa tamén con estas ferramentas. Un centro que empeza con este proxecto é valente, así o indicaba o seu director, Jorge Largo: “un claustro que está disposto a abrir as portas do colexio”. Fala de Comunidades de Aprendizaxe como unha caixa na que hai un conxunto de actuacións educativas que se denominan de éxito: “van dirixidas á transformación social, pero tamén á educativa”.

En 2011 este centro madrileño abriu un proceso de reflexión para renovar a súa proposta metodolóxica. “Formámonos en moitas estratexias e démonos conta de que non todas estaban a funcionar”, detalla o seu director. E é que nas súas aulas, a multiculturalidad aparece como unha esencia e hai distintos ritmos de aprendizaxe. Conscientes de que un colexio con máis participación e interacción é un centro con máis calidade, deseñaron unha filosofía con tres patas: alumnos, profesores e voluntarios. “A cultura que nos permitiu ir mellorando é sobre todo abrir as portas do colexio”, explica.

Desde o seu cadro docente fálannos tamén do aprendizaxe-servizo (ApS), onde Beatriz López, desde Secundaria, exprésao como “romper esa cuarta parede” do colexio. Como indicaba Lázaro “o que queda claro é que o currículo debería estar ao servizo da realidade de cada centro”. Respecto ao salto do analóxico ao dixital, Paula Fornies, de primaria, indicou que ambos os métodos deben convivir, e o reto é como fusionalos, á vez que relata como foi esta adaptación no colexio.

Cores, como os que usaron os alumnos do Cristóbal Colón para decorar o seu colexio tamén empregando a técnica do ApS; novas tecnoloxías, o emprego de canles como TikTok tamén para educar; ou a arte ao que facía alusión Siro López como elemento de transformación e que serve para combater o fracaso e o abandono escolar, e bo exemplo diso é este centro de Pajarillos.

No apartado de competencias, Ángel Pérez, mestre, licenciado e doutor pola Universidade de León, relatou como a capacidade é o potencial do individuo para realizar unha actividade. “Hai que desenvolvela para xerar competencia. Cando o neno xa está preparado empezo a xerar esa estimulación”, explicaba. Isto plasmábase no colexio madrileño nos programas de estimulación na etapa de 3 a 5 anos, cos primeiros momentos do día e a súa asemblea.

No encontro posterior déronse cita un bo número de persoas para interactuar cos relatores. Na aula de Jorge Largo, falouse de autorregulación do alumnado, de itinerarios de aprendizaxe personalizada. E detalláronse e formularon preguntas tamén na aula Bertoni, do colexio de Pajarillos, sobre o traballo no día a día. Mapas de calor para ver que zonas do barrio son máis felices, ou o traballo da rede Pajarillos, da que forman parte entidades sociais dun barrio onde, nos últimos anos, aumentan as matriculacións.